در اکثر کشورهای جهان، مدارس از سنین خردسالی داعیهدار آموزش مهارتهای زندگی میباشند، ولی متاسفانه در کشور ما هنوز این شرایط مهیا نیست. به همین جهت خانه مهارت زندگی به لطف برقراری ارتباط با برترین دانشگاههای ایران و جهان و همچنین به کارگیری تجارب اساتید تراز اول دانشگاه، توانسته هر آنچه پیشنیاز آموزش این علوم بوده را فراهم کرده و به تدوین سیستم آموزشی مهارتمحور مشابه سیستمهای آموزشی نوین و بروز دنیا بپردازد.
بنا به گفته کُلب، که شهرت وی در دنیای علم به واسطه بیان نظریه یادگیری تجربی و سبکهای یادگیری میباشد، برای اینکه یک فرد یادگیرنده بتواند موثر عمل کند، به چهار نوع توانایی مختلف نیازمند دارد؛ 1-توانایی تجربه عینی، 2-توانایی مشاهده تأملی، 3-توانایی مفهومسازی انتزاعی و 4-توانایی آزمایشگری فعال. یعنی یادگیرنده باید بتواند خودش را به طور کامل، از روی میل و بدون سوگیری، با تجربههای تازه درآمیزد، بتواند این تجربهها را از دیدگاههای مختلف مشاهده و در مورد آنها تأمل کند، بتواند مفاهیمی بسازد که مشاهداتش را با نظریههایی که از جنبههای منطقی درست باشند تلفیق کند و این نظریهها را برای تصمیمگیری و حل کردن مسائل به کار گیرد. هر یک از این مراحل را میتوان یک سطح توانایی جداگانه در نظر گرفت.
چرا مدل چرخه چهار مرحلهای فرایند یادگیری اهمیت دارد؟
- این چرخه یادگیری پیوسته تکرار میشود. ما همواره مفاهیم را با تجارب خود میآزماییم و آنها را بر اساس مشاهدات تجربی خود تغییر میدهیم، به عبارت دیگر همه یادگیریها، یادگیری دوباره و همه آموختنها، بازآموزی هستند و این تکرار مفاهیم، موجب تعمق هر چه بیشتر آنها میشود.
- جهت فرآیند یادگیری به وسیله اهداف و نیازهای احساسی فرد کنترل میشود، چون افراد به دنبال تجاربی هستند که با اهدافشان مرتبط باشند و براساس اهدافشان مفاهیم را شکل میدهند و تنها مفاهیمی را که با اهداف و نیازهای احساسی آنها مرتبط است، میآزمایند.
- چون فرایند یادگیری به وسیله نیازها و اهداف مشخص جهتگیری میشوند، شیوههای یادگیری هم در جهت و هم در فرآیند، انفرادی و مشخص میشوند. مثلاً یک ریاضیدان ممکن است تأکید بر مفاهیم انتزاعی داشته باشد، در حالیکه یک شاعر برای تجارب عینی ارزش زیادی قائل میباشد و یک مدیر به کاربرد فعال مفاهیم گرایش داشته باشد، در حالی که یک طبیعتگرا مهارتهای مشاهدهای را گسترش میدهد.
مخاطبان خانه مهارت زندگی
مخاطبان دورههای آموزشی خانه مهارت زندگی، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان هستند، که متقاضیان شرکت در این کلاسها و دورهها میتوانند متناسب با گروه سنی خود و همچنین نیاز خود در هر یک از دورهها شرکت نمایند.
کودک و نوجوان | بزرگسال | ||||
5 تا 6 سال | 7 تا 9 سال | 10 تا 12 سال | 13 تا 15 سال | 16 تا 18 سال | 19+ سال |
پیش دبستان 1 و 2
| کلاس اول تا سوم دبستان
| کلاس چهارم تا ششم دبستان
| متوسطه اول
| متوسطه دوم
| بزرگسالان اعم از دانشجویان، معلمان، والدین، کارمندان و … |
محتوای دورههای آموزشی مهارتهای زندگی، متناسب با ویژگیهای منحصربه فرد 6 گروه سنی و با هدف سه دسته مخاطب، یعنی مدارس، سازمانها و خیریهها بهصورت مجزا تدوین شده است.
ویژگیهای آموزش در خانه مهارت زندگی
انسجام روشها بر فرآیندهای ذهنی
از آنجایی که فراگیری بخش عمدهای از مهارتهای زندگی با ذهن افراد سر و کار دارد لذا آنچه در طرح درس آموزش مهارتهای زندگی قابل توجه و تاکید است، انسجام روشها بر فرآیندهای ذهنی میباشد. برای مثال تغییر در بینش و نگرش افراد، فرآیندی ذهنی است، یعنی افراد مختلف، مصداقها و معانی متفاوتی را از آن دریافت میکنند در حالی که مثلا رشد جسمی کودک، فرآیندی عینی است. بدین معنا که همگان از آن، معنا و پیام تقریبا مشابهی دریافت میکنند.
به عبارتی دقیقتر در طرحدرسهای ما اصلا قرار نیست تا همه دانشآموزان مفاهیم را همانند یکدیگر بیاموزند. بلکه قرار است تا هر دانشآموز در قالب طرحدرسها، آزادانه هر مفهوم را با توجه به ظرفیت و ویژگیهای منحصر به فرد خود درک کند و به عمل ببندد.
استمرار و توالی مهارتها
به دلیل اینکه تبدیل هریک از عناوین تئوری به مهارت، نیازمند زمان و تکرار بسیار است، تمرینات هر مهارت در طول دورههای مختلف ادامهدار بوده و متوقف نمیشوند. البته شایان ذکر است که آموزش مهارتهای زندگی از نظم و توالی دقیقی برخوردار است. به عبارت دیگر مراحل تشکیلدهنده به یکدیگر مربوط بوده و بر کمیت و کیفیت یکدیگر تاثیر گذارند. برای مثال مفهوم همدلی در تمامی ردههای سنی به افراد آموزش داده میشود اما این آموزش در هر دوره سنی، ویژگیها و محتوای خاص خود را دارد.
هدفمندی فرآیند یادگیری
جهتدار بودن و هدفمند بودن فرآیند یادگیری مهارتهای زندگی از مهمترین الزامات آموزش آن میباشد. در واقع برای هر فعالیت اهدافی تدوین میشود که این اهداف به مرور زمان اولویتبندی شده و امکان پیدایش اهداف جدید و اهداف ترکیبی دیگری را در طرح درس به وجود میآورند.
پویایی در مقابل ایستایی
پویایی در مقابل ایستایی از دیگر ویژگیهای طرح درس و الگوهای تدریس این برنامه آموزشی میباشد. معمولا نتیجۀ گرفته شده از فرآیندهای آموزشی در کارگاه عینا تکرار نمی شود، بلکه همواره تکاملی تدریجی در بطن این نتایج نهفته است. به طور مثال فعالیت در هر بار اجرا ویژگیهای خاص و منحصر به فردی دارد که ممکن است در طرح درس به آن اشاره نشده باشد. در نتیجه طرح درس مهارتهای زندگی علیرغم حفظ انسجام خود، به طور پیوسته در حال تغییر و تکامل است.
مدرسین
تمامی مدرسین مجموعه خانه مهارت زندگی از فارغالتحصیلان یا دانشجویان کارشناسی ارشد یا دکتری روانشناسی و رشتههای مرتبط هستند. که پس از شرکت در رویداد جذب مدرس و اخذ تایید شورای تدریس، موفق به همکاری با مجموعه شدهاند.
بدین ترتیب که میزان اطلاعات و توانایی تدریس فرد به فرد متقاضیان، در رویداد جذب مدرس در قالب فعالیتهای مختلف و همچنین تدریس آزمایشی سنجیده میشود. پس از اخذ تاییدیه و گذراندن دوره مهارتهای زندگی (مدرسین بایستی حداقل یک دوره مهارتهای زندگی را گذرانده باشند) اجازه خواهند یافت تا به صورت کمکمدرس در کلاسها شرکت کنند (تعداد جلساتی که فرد متقاضی تدریس بهعنوان کمکمدرس حضور دارد، بستگی به سابقه کار فرد و همچنین نتیجه گزینش وی در مراحل قبلی دارد) و در نهایت با تایید مدرس مربوطه، موفق به تدریس در خانه مهارت زندگی خواهند شد.