مسئولیت اجتماعی شرکتها CSR
زمان مطالعه: 8 دقیقهمقدمه: اقتصاد و مسئولیت اجتماعی
علم اقتصاد در گذشته معتقد بود مناسب‌ترین و عملی‌ترین هدف برای بنگاه ها حداکثر سازی سود در بلند مدت است.
میلتون فریدمن می گوید:
تنها و تنها یک مسئولیت اجتماعی برای کسب و کار وجود دارد. استفاده از منابع خود و مشارکت در فعالیت هایی که برای افزایش سود خود طراحی شده است به شرطی که در قواعد بازی باقی بماند بدین معنا که در رقابت باز و آزاد و بدون فریب و نیرنگ مشارکت کند.
این مطلب نشات گرفته از همسویی بین سود شخصی و منافع جامعه که نشانگر اصل “دست نامرئی” آدام اسمیت است که منفعت شخصی را به سمت صلاح همگانی هدایت می کند.
اما وقتی تعقیب سود با صلاح اجتماعی سازگار نیست یا با اخلاق در تعارض است چطور؟
در این رویکرد، وقتی دنبال کردن سود با منافع جامعه در تعارض است نقش دولت، مداخله در اقتصاد با استفاده از مالیات و مقررات برای همسو ساختن محرک های سود با اهداف اجتماعی و قانونگذاری برای جریمه کردن رفتار غیر اخلاقی است.
پیتر دراکر، یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان مدیریت گفته است سود برای شرکت مانند اکسیژن برای انسان است. اگر به قدر کافی از آن نداشته باشی، بیرون از بازی هستی، ولی اگر فکر می‌کنی که زندگی تو تنها نفس کشیدن است، واقعا چیزی گم کرده‌ای! این گفته توجیهی است به نوعی منطق اقتصادی که در آن دنیای سود مادی با دنیایی انسانی و اخلاقی پیوند می‌خورد. این منطق اکنون در موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت خود را جلوه‌گر ساخته است.
امروزه در کشورهاي توسعه یافته و کشورهایی با اقتصاد باز معتقدند که سازمان های تجاری باید اقداماتی را برای تعیین اصول و ارزش ها انجام دهند که فراتر از محدوده قانون باشد و استراتژی هایی را بیان کنند که به طور واضح همسو با منافع جامعه باشد. این رویکرد به شدت از سوي حکومتها، شرکتها، جامعه مدنی، سازمانهاي بین المللی و مراکز علمی دنیا دنبال میگردد.
مفهوم، ضرورت و اهداف CSR
مسئولیت اجتماعی شرکت ها (CSR: Corporate Social Responsibility)، به درک تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کسبوکار شما بر دیگران اشاره دارد، به طوری که بتواند انتظارات اخلاقی، قانونی، مالی و عمومی جامعه را برآورده سازد. CSR یعنی برخورداری از نگرشی مسئولانه و فراتر رفتن از حداقل الزامات قانونی و پایبند بودن به اصول درستی که برای آن کسبوکار قابل اجراست.
کسبوکار شما از دیگران جدا نیست و صرفا راهی برای کسب درآمد به شمار نمی‌رود. کارکنان شما به کسب‌و‌کارتان وابسته هستند. مشتریان، تامین‌کنندگان و جامعه‌ی محل کسبوکار شما همگی تحت تاثیر کسبوکار و اعمال‌تان قرار می‌گیرند.
هستند. مشتریان، تامین‌کنندگان و جامعه‌ی محل کسبوکار شما همگی تحت تاثیر کسبوکار و اعمال‌تان قرار می‌گیرند.
آن گونه که سازمان بین المللی استاندارد (ISO) عنوان می کند: در پی افزایش جهانی شــدن، ما نه تنها نسبت به آنچه می خریم هوشــیارتر شده ایم، بلکه نسبت به نحوه تولید محصولات و خدماتی که دریافت می کنیم نیز آگاهی بیشتری پیدا کرده ایم.
هدف اصلی شرکت بقاء به وسیله بدست آوردن مزیت و قابلیت های رقابتی در بازار اقتصادی است و با توجه به اینکه متمایز کردن فعالیت های اقتصادی و اجتماعی شرکت می تواند دشوار باشد، مکانیزم های مسئولیت اجتماعی قادر خواهد بود بقاء و کارایی شرکت را تضمین کرده و پایدار نگاه دارد. بر این اساس فعالیتهای مسئولیت اجتماعی می توانند با عملکرد سازمان در جنبه های مختلف مرتبط شود.
تاریخچه CSR
مسئولیت اجتماعی شرکت براي اولین بار در دهه ي بیست میلادي مطرح شد، ولی به دلیل رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم، مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت، نتوانست به عنوان یک موضوع جدي تا دهه ۱۹۵۰میان رهبران کسب و کار جایگاهی بیابد
اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکت در اوایل دهه 1970 به طورمعمول مورد استفاده قرار گرفت.
اما از نظر تاریخی می‌توان آن را عقب‌تر نیز برد. در قرن ۱۹ میلادی، تیتوس سالت (Titus Salt) صنعت‌گر انگلیسی که تاجر پشم حیوانات بود؛ با ساخت یک شهرک صنعتی برای اقامت کارکنانش و خانواده‌هایشان، خود را بر سر زبان ها انداخت. این کار مصداق بارز مسئولیت اجتماعی بود با آنکه آن زمان چنین مفهومی وجود خارجی نداشت. کارگران سالت در مقایسه با دیگر کارگران در شرایط سالم‌تری زندگی می‌کردند و این باعث شده بود آنها برای کار قابل اعتماد‌تر باشند.
اولین شرکتی که گزارش اجتماعی منتشر کرد، “بن و جری” در سال 1989 بود؛ پس از آن شل به عنوان اولین شرکت بزرگ در سال 1998 این کار را انجام داد. شل بیشتر به دلیل رسوایی “برنت اسپار” در سال 1995 این مسئله را دنبال کرد.
شل به اشتباه خود در مدیریت مسئولیت اجتماعی سازمان خود پی برد و این تجربه باعث شد که CSR را در سراسر سازمان خود بگنجاند؛
و با این اقدام به نهادینه سازی قانونگذاری و خودتنظیمی در صنعت خود كمك كرد.
حوزه‌های مورد توجه CSR
بندهای مختلفی برای این منظور تعریف شده است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* محیط زیست و اکوسیستم * محصولات و خدمات
* جامعه * ارتباط با ذینفعان(STAKEHOLDER)
* عدالت و شایسته سالاری در سازمان * حقوق مصرف کنندگان
* کارکنان و خانواده ی آنها * راه های صرف درآمد
* تامین کنندگان
اصول CSR در شرکت
طبق ایزو ۲۶۰۰۰، مسئولیت اجتماعی سازمان هفت اصل مهم را مورد تاکید قرار می‌دهد که عبارت‌اند از:
- پاسخگویی: یعنی اینکه یک سازمان باید پاسخگوی تاثیراتش بر جامعه، اقتصاد و محیط‌زیست باشد.
- شفافیت: بدین معنا که یک سازمان باید واضح و دقیق سیاست‌ها، تصمیم‌ها و فعالیت‌هایش را بیان کند و تاثیرات قطعی و احتمالی آنها را نیز افشا کند.
- رفتار اخلاقی: یعنی رفتار یک سازمان باید بر اساس اصول اخلاقی، صداقت، برابری و درستی باشد (نشان‌دهنده توجه سازمان به مردم، موجودات زنده و محیط‌زیست و تاثیراتش).
- احترام به منافع ذینفعان: اشاره به این موضوع دارد که یک سازمان باید منافع و حقوق ذی‌نفعانش را محترم بشمارد و نسبت به آنها آگاهی داشته باشد.
- احترام به حاکمیت قانون: یعنی یک سازمان باید حاکمیت قانون را بپذیرد و مطابق با الزامات قانونی عمل کند.
- احترام به هنجارهای رفتاری بین‌المللی: بدین معناست که یک سازمان باید به هنجارهای رفتاری بین‌المللی، همچنان که به اصل حاکمیت قانون وفادار است، احترام بگذارد (مانند حفاظت محیط طبق میثاق‌های بین‌المللی هنگام نارسایی قانون یا عدم اجرای قانون).
- احترام به حقوق انسانی: یعنی یک سازمان باید به حقوق بشر احترام بگذارد و هر دو جنبه اهمیت و جهانی بودن آن را به رسمیت بشناسد.
مزایای CSR
برای شرکت:
* جذب و حفظ استعداد ها با ایجاد فضای مناسب کاری و حس تعلق و مفید بودن برای جامعه
* جذب سرمایه با ایجاد سود پایدار
* ایجاد روابط موثر و سودمند با ذینفعان
* بهبود تصویر برند کسب‌وکارها در نظر مشتریان
* کاهش اثرات منفی اجتماعی و محیط زیستی کسب‌وکارها و حرکت به سوی ایجاد ارزش مشترک (خلق ارزش اقتصادی و اجتماعی)
* ایجاد مزیت رقابتی، بهبود سطح رقابت‌‍پذیری شرکتها و افزایش سهم بازار
* افزایش شفافیت و پاسخگویی
* کاهش ریسک و افزایش رتبه و اعتبار در سطح بین‌المللی
* کاهش هزینه‌ها، عوارض و مالیات
برای کارکنان:
* امنیت شغلی،عدم تبعیض
* شرایط کاری مناسب، تعادل بین کار و زندگی کارکنان
* بهبود سیستم‌های بهداشت، ایمنی و محیط زیستی در زندگی و کار
* امکان دسترسی نیروی کار به توسعه مهارت‌ها، آموزش و فرصت‌های پیشرفت شغلی
برای جامعه:
* تقویت انجمن های محلی و مجموعه های خیریه برای ارتباط و کمک به گروه های آسیب پذیر و مورد تبعیض
* افزایش سطح کیفیت و دسترسی به آموزش به طور خاص برای گروه های آسیب پذیر
* ارتقا سطح تکنولوژی و فعالیت های فرهنگی در جامعه
* اشتغال زایی و توسعه مهارت های حرفه ای
* ثروت و درآمدزایی عادلانه برای شرکای محلی شرکت
* کاهش عوامل تهدید کننده ی سلامتی با ایجاد دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، آموزش شیوه های زندگی سالم، پیشگیری از بیماری و تغذیه کودکان
* افزایش سرمایه گذاری های اجتماعی: همچون پروژه های آموزشی، فرهنگی، سلامت ودرمان، ورزشی و زیرساختی
برای محیط زیست:
* کاهش آلودگی محیط زیست آب – خاک – هوا
* پایداری منابع
* کاهش تغییرات آب و هوایی
* کاهش استفاده از منابع انرژی تجدید ناپذیر و آلوده کننده
برای مصرف کنندگان:
* آموزش و ارائه اطلاعات صحیح از محصول یا خدمت
* بازاریابی صادقانه و شفاف
* شنیده شدن نظرات مصرف کننده
* بهبود خدمات پشتیبانی
* دستورعمل‌های استرداد و فراخوانی – جبران خسارت های احتمالی
* احترام به حق حریم خصوصی – حفاظت از اطلاعات شخصی
* کاهش مخاطرات استفاده از محصولات یا خدمات از طریق رعایت اصول طراحی
* ارتقا طراحی محصولات یا خدمات (طبق استانداردهای جهانی) برای استفاده آسان از آنها
* توزیع مناسب و سهل الوصول بودن
برای زنجیره ی ارزش:
* مبارزه با فساد
* رقابت عادلانه
* ارتقا مسئولیت اجتماعی در زنجیره ارزش
* احترام به حقوق مالکیت
CSR در دنیا:
مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتها در دهه اخیر به پارادایم غالب و مسلط حوزه اداره شرکتها تبدیل شده است و شرکت های بزرگ و معتبر جهانی مسئولیت در برابر اجتماع و محیط اجتماعی را جزیی از استراتژی شرکتی خود می بینند.
گوگل:
کمک مالی و علمی به مدارس، کمک های خیریه، پاک ســازی و تفکیک زباله ها، کاهش مصرف کاغذ، حمایت از شرکت های کوچک و کاهش مسائل زیست محیطی
مایکروسافت:
بیل گیتس و همسرش ملیندا، در ســال ۲۰۰۰ مسئولیت اجتماعی خود را در این زمینه توسعه دادند و بنیاد خیریه ای ثبت کردند که بزرگ ترین موسسه خیریه جهان است.
این بنیاد خیریه تا سال 2017 بیش از ۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در این موضوع داشته و گیتس در تلاش است که علاوه بر امریکا در قاره های افریقا و آسیا نیز این کمک ها را گسترش دهد.
دیزنی:
دیزنــی در زمینه هــای مختلفی از جملــه بهبود وضعیت جامعــه، کمک به آسیب دیدگان از بلایای طبیعی و همچنین محیط زیست تمرکز کرده است.
به طور مثال، دیزنی بعد از زلزله مهیب هائیتی، حضور پررنگی در کمک به زلزله زدگان داشت. از دیگر اقدامات شرکت دیزنی می توان به صرف هزینه های بسیار زیادی برای کاشت نهال در جنگل ها اشاره کرد.
استارباکس:
این شرکت در نخستین گام سعی کرد حجم تولید زباله را کاهش دهد و هم اکنون بر بازیافت آنها تمرکر کرده است. بسیاری از شرکت ها و برندهای بزرگ دنیا با روش های گوناگون سعی در ترویج این ارزش ها در دنیا دارند. از آنجا که بزرگ ترین هدف این شــرکت ها حفظ منابع طبیعی دنیا برای آیندگان است به همین دلیل هر روز روش های خلاقانه تری در این زمینه ابداع می شود.
جنرال میلز:
در سال ۲۰۱۵ توانسته مصرف انرژی را ۲۰ درصد کاهش دهد و حدود ۶۰۰ هزار دلار برای شرکت خود ذخیره کرده است.
کوکاکولا و پپسی:
دو رقیب سرسخت یکدیگر هستند و در تلاش اند که مشتریان یکدیگر را به سمت خودشان بیاورند. در این رقابت، دو شرکت از CSR استفاده کردند.
هر دو شرکت شیشه نوشابه هایی را ارائه دادند که در آنها از موادی که برای محیط زیست مناسب است استفاده شده است.
والمارت:
در سال ۲۰۰۸ میلادی، شرکت فروشگاه های زنجیره ای وال مارت، کمپینی راه اندازی کرد که مشتریان، کارهای حمایت از محیط زیست (ECO-FRIENDLY) خود را مطرح می کردند و به آن شخصی که بهترین کار را انجام داده، جایزه تعلق میگرفت.
شرکت ونوس( فروشگاه زنجیره ای ساحلی):
* کمک به محیط زیست و حمایت از جامعه‌ی محلی.
* 80 درصد مواد اولیه را از بازار محلی تامین میکند.
* استفاده از محصولات ارگانیک و بازیافت پذیر
* استفاده از انرژی های پاک
* ایجاد کلاس های آموزشی برای حفظ محیط زیست
* ایجاد پایگاه مشتریان و جذب کارکنان مشتاق
* ایجاد روابط عمومی قوی
CSR در ایران:
با گذشت بیش از ۶۰ سال از ورود مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها به ادبیات مدیریت شرکت ها و کسب و کارها ، هنوز این مفهوم در فضاي کسب و کار ایران جایگاه شایسته اي پیدا نکرده است. طرح و توسعه این مفهوم در شرایط بحران فعلی اقتصاد ایران می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات اقتصادی واجتماعی جامعه خصوصاً حوزه اشتغال و بهره‌وری نیروی کار گردد.
خانه مهارت زندگی و مسئولیت اجتماعی شرکتی:
خانه مهارت زندگی با هدف پرورش نسلی توانمند از طریق آموزش مهارت‌های زندگی تاسیس شده است. از آنجا که این مجموعه یک سازمان غیر سود ده (NPO) است درآمد حاصله از دوره‌ها برای ارتقای کیفیت خدمات و برگزاری کلاس‌های بیشتر برای خیریه‌ها و مدارس کم برخوردار صرف می‌شود.
در این راستا از سازمان‌های دغدغه‌مند و علاقه‌مند به حوزه پرورش دعوت می‌شود تا در این راه همراه و هم‌قدم ما باشند.
چگونه می‌توانم مسئولیت اجتماعی خود را از طریق خانه مهارت انجام دهم؟
۱. اگر پرورش و سلامت روان جامعه از دغدغه‌های سازمان شماست، می‌توانید با حمایت از هزینه‌ی برگزاری دوره برای مدارس کم برخوردار و خیریه‌ها
سهم خود را به جامعه ادا کرده و از تسهیلات مربوطه این حوزه بهره‌مند شوید.
۲. اگر شما ارائه‌دهنده خدمات و محصولات هستید می‌توانید با ارائه رایگان خدمات خود به داوطلبین خانه مهارت ضمن حمایت از گسترش فرهنگ کار داوطلبانه در جامعه، انگیزه‌ای مضاعف برای پرورش‌دهندگان داوطلب جامعه فراهم کرده و به عنوان حامی مجموعه معرفی شوید.
۳. اگر شما به نیروهای انسانی شرکت خود به دیده‌ی سرمایه می‌نگرید، می‌توانید با برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌های زندگی علاوه بر بالا بردن سطح توانمندی نیروهای خود، فرصت برگزاری این دوره‌ها را به چند مدرسه و خیریه نیازمند اهدا کنید.
